ئەسەت سۇلايمان تىل ھەر قانداق بىر مىللەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ۋە مەدەنىيەت تەرەققىياتىدىكى ھەل قىلغۇچ ئامىللارنىڭ بىرى. ياكۇب گرىم:«بىر مىللەتنىڭ تىلى ئۆز نۆۋىتىدە شۇمىللەتنىڭ تارىخىدۇر. بىر مىللەتنىڭ تارىخىغا نىسبەتەن ئۇستىخان – سۆڭەك، قەبرە – كېپەنلەرگە قارىغاندا تېخىمۇ جانلىق بىر پاكىت باركى، ئۇ بولسىمۇ دەل ئۇلارنىڭ تىلىدۇر» دەيدۇ. دۇنيا مەدەنىيەت تارىخىغا نەزەر تاشلىساق، بىر ئەل ياكى بىر خەلقنىڭ مەدەن ...

زۇلھايات ئۆتكۈر (شىۋېتسىيە) شەيتان سۈدۈكى دەپ چۆللەردە كۈندۈزلۈكتە ماڭسا، يولنىڭ بى تەيەپتە بىمۇنچە سۇ كۆيۈنەدۇ، ئەمما بىر دەم ماڭىپ بالدۇ سۇ كۆيۈنگەن يەگە قالاسا،كېيىن ھېچ نېمە يوق، شۇنۇ شەيتان سۈدۈكى دەيمىز. كۈز ۋاقىتلەرىدە سەھرادە بەزى بېدىلىكتىن يەر توزغاقى دەپ زېمىندىن بىر نەرسە چىقەدۇ.ئۇنى كۆيەككە سەپسە پايدە قىلەدۇ، ئاسماندىن تۈشكەن چۈتمىش دېگەن گەپ بار. يەر تەبرەدى دەيمىز، يەرنىڭ تېگىگە تۈتۈن يا يەل ...

شىۋېتسىيىلىك ئېكىسپىدىتسىيىچى سۋېن ھېدىن يازغان، 1935-يىلى نەشر قىلىنغان شىۋېت تىلىدىكى «ماجۇڭيىڭنىڭ قېچىشى» ناملىق كىتاپتىن ئاپتورنىڭ ماجۇڭيىڭ ھەققىدىكى بايانى شىۋېتچىدىن زۇلھايات ئۆتكۈر تەرجىمىسى   خىىتايلار، تۇڭگانلار ۋە تۈركلەردىن (ئۇيغۇرلاردىن ) ئاڭلىغىنىمىزغا ئاساسەن ئېيتقاندا، ماجۇڭيىڭنىڭ پىلانلىرى گۈلدۈرمامىدەك جاھاننى ئاستىن –ئۈستۈن قىلىۋېتەتتى. ئۇ چىڭگىزخاندەك قۇدرەتلىك جاھانكەش بولۇشقا ئىنتى ...

1944-يىلى غۇلجا قوزغىلىڭى پارتلاپ، ئارىدىن بەش كۈن ئۆتكەندە، يەنى 12-نويابىر شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ۋاقىتلىق ھۆكۈمىتىنىڭ قۇرۇلغانلىقى جاكارلاندى. 1944 يىلى 9-ئايدا تەڭرى تاغلىرىنىڭ شىمالىدا فاتىخ باتۇر، غەنى باتۇر، ئەكبەر باتۇر قاتارلىق ئۇيغۇر، قازاق ۋە تاتارلاردىن تەشكىللەنگەن رەھبىرى گۇرۇپپا باشچىلىقىدا، ئۇيغۇر-قازاقلارنى ئاساسىي گەۋدە قىلغان نىلقا قوزغىلىڭى پارتلاپ، ئىلى رايونىغا تېز كېڭەيدى ھەمدە ...

تارىخى شاھىتلارنىڭ ئېيتىشىچە، 1945-يىلى 8-ئاپرېلدا غۇلجىدا «شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى» مىللىي ئارمىيەسىنىڭ ھەربىي پاراتى ئۆتكەندىن كېيىن، مىللىي ئارمىيەنىڭ رەھبەرلىكى ۋە باش شتابى پۈتكۈل ئۇيغۇر دىيارىنى ئازاد قىلىشنىڭ ئىستراتېگىيىلىك پىلانىنى ئىشلەپ چىققان ئىدى. مىللىي ئارمىيەنىڭ غەلىبىلىك يۈرۈشلىرىنىڭ باشلىنىشى بىلەن ئۇنىڭ سېپى بارا-بارا كۆپىيىپ، سېنتەبىر ئېيىنىڭ ئاخىرىدا ئۇنىڭ سانى 40 مىڭغا يەتتى. ھازى ...